|
EŞYALARIN KARAYOLUNDAN ULUSLAR ARASI NAKLİYATI İÇİN
MUKAVELE SÖZLEŞMESİ (CMR)
DİBACE AKIT TARAFLAR
Eşyaların Karayolundan Taşınması koşullarını
standartlaştırmanın, özellikle bu tür taşımalarda kullanılan belgeler
ve taşıyıcının sorumluluğu bakımından yararlarına inanarak:
AŞAĞIDAKI KONULARDA ANLAŞMIŞLARDIR
1. BÖLÜM
UYGULAMA ALANI
MADDE 1
1. Bu Sözleşme, Sözleşmede belirtildiği gibi yükleme yeri ve
teslim için belirlenen yerin en az biri akit ülke olan iki ayrı ülkede
olması halinde, tarafların ikametgahı ve milliyetine bakılmaksızın ücret
karşılığında yüklerin taşıt ile karadan taşınmasına ait her mukaveleye
uygulanacaktır.
2. Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından "taşıt" sözcüğü 19
Eylül 1949 tarihli Karayolu Trafiği Anlaşmasının 4 üncü maddesinde
tanımlandığı gibi motorlu taşıtlar, dizi halinde taşıtlar, römorklar ve
yarı römorklar anlamına gelir.
3. Bu Sözleşme taşımanın Devletler veya kamu kurum veya
kuruluşları tarafından yapıldığı hallerde de uygulanacaktır.
4. Bu Sözleşme aşağıdaki durumlarda uygulanmayacaktır.
a) Uluslararası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalarda,
b) Cenaze taşımalarında,
c) Ev eşyası taşımalarında,
5. Akit taraflar, iki veya birkaçı arasında
yapacakları özel anlaşmalarla bu sözleşme hükümlerini değiştirmemeyi
kabul ederler. Ancak, sözleşmeyi sınır trafiğine uygulamamak veya
tamamen kendi ülkeleri içindeki taşıma etkinliklerinde yükler
üzerinde hak iddia etmeye yarayan sevk mektubunun kullanılmasına
izin vermek gibi durumlar bunun dışındadır.
MADDE 2
1. Mal yüklü taşıt, 14 üncü madde hükümlerinin uygulandığı haller
dışında yolun bir kısmında deniz, demiryolu, nehir, kanal veya
havayoluyla yük boşaltılmadan taşındığı hallerinde de bu Sözleşme
taşımanın tümü için uygulanır. Ancak diğer taşıtlarla yapılan
taşımalarda ortaya çıkan kayıp, hasar veya gecikmelerin, karayolu
taşımacısının bir fiil veya ihmalinden doğmayıp yüklerin diğer
taşıtlarda taşınması sırasında ve nedeniyle oluşabileceği kanıtlanır
ise, Karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu Sözleşmeye göre, eğer
sözkonusu diğer taşıtlar ile yükün taşınması için yasal koşullara uygun
olarak o taşıt taşıyıcısı ile gönderen arasına bir mukavele yapılmış
sayılır ve o mukavele konulması gelenekleşmiş hükümlere göre tayin
edilir. Ancak, konulmuş bu gibi koşulların bulunmaması hallerinde,
karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu Sözleşmeye göre tayin edilir.
2. Eğer, karayolu taşımacısı diğer taşıtlar ile de taşıma
yapıyor ise, sorumluluğu bu maddenin 1 inci paragrafına göre tayin
edilir. Ancak bu durumda, karayolu ve diğer taşıtlar ile taşıma yapan
kimse, iki ayrı kişi gibi işlem görür.
1. BÖLÜM
TAŞIMACININ SORUMLU OLDUĞU KİŞİLER
MADDE 3
Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından taşımacı, çalıştırdığı
kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetlerinden yararlandığı
diğer kimselerin görevleri sırasında hareket ve ihmallerinden sanki bu
hareket ve ihmalleri kendisi yapmış gibi sorumlu olacaktır.
1. BÖLÜM
TAŞIMA MUKAVELESİNİN AKDEDİLMESİ VE UYGULANMASI
MADDE 4
Taşıma mukavelesi bir sevk mektubunun düzenlenmesi ile
gerçekleştirilir. Bu mektubun yokluğu usule aykırı oluşu veya
kaybolması, bu Sözleşme hükümlerine tabi olacak olan taşıma
mukavelesinin varlığı ve geçerliliğini etkilemez.
MADDE 5
1. Sevk mektubu üç nüsha halinde düzenlenerek gönderici ve
taşımacı tarafından imzalanır. Sevk mektubunun düzenlendiği ülkedeki
yasaları izin verdiği takdirde, bu imzalar matbaada basılabilir veya
onların yerine gönderici ve taşımacının mühürleri kullanılabilir.
Birinci suret göndericiye verilir. Ikinci yükle beraber gider.
Üçüncüsü ise taşımacı tarafından
saklanır.
2. Taşınacak yüklerin başka taşıtlara yüklenmesi
gerektiği, bunların ayrı çeşit yükler olduğu veya ayrı partilere
bölünmesi durumunda gönderici veya taşımacı her çeşit ve parti yük için
ayrı bir sevk mektubu isteme hakkına sahiptir.
MADDE 6
1. Sevk mektubu şu bilgileri içerecektir:
a) Sevk mektubu tarihi ve düzenleme yeri,
b) Göndericinin adı ve adresi,
c) Taşımacının isim ve adresi,
d) Yükün yükleme yeri, tarihi ve teslim için belirlenen yer,
e) Yükün gönderildiği kişinin isim ve adresi,
f) Yükün özelliğinin tarifi, ambalaj şekli ve tehlikeli yükler
söz konusu olduğunda bunların
herkesçe anlaşılacak şekilde tarifi,
g) Kaç para olduğu ve bunların özel marka ve sayıları,
h) Yükün brüt ağırlığı veya başka bir şekilde ifade edilmiş ise
miktarı,
ı) Taşıma ücretleri (Taşıma bedeli, ek giderler, gümrük resimleri
ve mukavelenin aktinden
teslime kadar yapılan diğer ödemeler)
j) Gümrük ve diğer formaliteler için gerekli talimatlar,
k) Aksine olabilecek herhangi bir hükme bakılmaksızın, taşımanın
bu Sözleşme hükümlerine
tabi olduğunu bildirir not.
2. Gerekli durumlarda sevk mektubu şu bilgileri de ayrıca
içerecektir:
a) Aktarmaya izin verilmediğini belirten not,
b) Göndericinin ödemeyi kabul ettiği ödemeler,
c) Yükün tesliminde yapılacak ödentilerin miktarı,
d) Yük degerinin beyanı ve tesliminde özel faizi temsil eden
miktar,
e) Yükün sigorta edilmesine dair göndericinin alıcıya vereceği
direktif,
f) Taşımanın tamamlanması için anlaşmaya varılmış zaman süresi,
g) Taşımacıya verilen belgelerin listesi.
3. Taraflar, yarar gördükleri diğer hususları da sevk mektubuna
yazabilirler.
MADDE 7
1. Gönderici, aşağıdaki hususların hatalı veya yetersiz
oluşundan uğrayacağı zarar, hasar ve yaptığı ödemelerden sorumludur.
a) Madde 6 paragraf 1; b), d), e), f), g), h), j) de belirtilen
hususlar,
b) Madde 6 paragraf 2 de belirtilen hususlar,
c) Sevk mektubunun düzenlenmesini sağlamak veya daha başka
hususların içine yazılması
amacıyla göndericinin vereceği her türlü diğer hususlar ve talimatlar.
2. Göndericinin talebi üzerine taşımacı bu maddenin 1 inci
paragrafındaki hususları sevk mektubuna yazarsa, aksi kanıtlanmadıkça
bunu gönderici adına yapmış sayılacaktır.
3. Sevk mektubu madde 6 paragraf 1 k da belirtilen beyanı içermez
ise taşımacı bu ihmal yüzünden malın kullanma hakkına sahip kişinin bu
ihmalden dolayı uğradığı zarar hasar ve yapıldığı ödemelerden sorumlu
olacaktır.
MADDE 8
1. Yükü teslim aldığı sırada taşımacı şunları kontrol edecektir:
a) Parça sayısı ve bunların üzerindeki marka ve numaralar
bakımından sevk mektubundaki
beyanların doğruluğu,
b) Yükün ve bunların ambalajının görünürdeki durumu.
2. Taşımacı bu maddenin 1 inci paragrafında
belirtilen beyanları kontrol etmek için gerekli makul araçlardan yoksun
ise, sevk mektubuna çekincesini gerekçesi ile birlikte yazacaktır. Aynı
şekilde yükün ve ambalajların görünürdeki durumu ile ilgili yazacağı
çekincenin gerekçelerini de belirtecektir. Çekinceler, gönderici sevk
mektubunda bu çekincelere bağlı kalacağını açıkça kabul etmiş olmadıkça
göndericiyi bağlayıcı olmayacaktır.
3. Gönderici, yükün brüt ağırlığını veya bunların başka türlü
ifade edilmiş miktarlarını, kontrol etmesini taşımacıdan isteme hakkına
sahiptir. Ayrıca parçaların kontrol edilmesini de isteyebilir. Taşımacı
kontrol giderlerini isteme hakkına sahiptir. Kontrollerin sonuçları sevk
mektubuna yazılır.
MADDE 9
1. Sevk mektubu, taşıma mukavelesinin akdine, mukavelenin
koşullarına ve yüklerin taşımacı tarafından kabulüne, karine teşkil
eder.
2. Sevk mektubunda, taşımacı tarafından beyan edilmiş
çekince yok ise aksi
kanıtlanmadıkça tesellümde yükün ve ambalajların iyi durumda olduğu,
sayılarının, marka ve numaralarının sevk mektubunda yazılı olanlara
uyduğu varsayılır.
MADDE 10
Gönderici, kişilere malzemeye ve diğer yüklere gelecek zarar ziyan ve
hasardan, yükün kusurlu olarak ambalajlanmasından kaynaklanan
masraflardan taşımacıya karşı sorumludur. Ancak, yükün kabulünde kusur
açık seçik ise ve taşımacı tarafından biliniyor ise bu hususta bir
çekince beyanında bulunmamış ise bu hüküm geçersizdir.
MADDE 11
1. Malların tesliminden önce tamamlanması gereken gümrük ve diğer
formalitelerin yerine getirilmesi için, gönderici, lüzumlu belgeleri
sevk mektubuna iliştirecek yahut da taşımacıya verecek ve talep ettiği
diğer bilgileri kendisine sağlayacaktır.
2. Taşımacı bu belgelerle verilen bilgilerin doğruluğunu ve
yeterliliğini incelemek zorunda değildir. Gönderici bu gibi belgelerin
bulunmaması, yetersiz olması, veya usule aykırı oluşundan doğacak
zarar, ziyan ve hasardan, taşımacıya karşı sorumludur. Ancak,
taşımacının hatası veya ihmali görülen durumlar bu hüküm dışındadır.
3. Sevk mektubunda belirtilen bu mektuba ekli
veya kendilerine verilen belgelerin
kaybından veya hatalı kullanılmasından doğacak sonuçlardan taşımacı,
komisyoncu gibi aynı derecede sorumludur. Ancak, taşımacın ödeyeceği
tazminat yükün kaybolması halinde ödenecek tazminatı geçemez.
MADDE 12
1. Gönderici, özellikle taşımayı durdurmasını,
teslimin yapılacağı yeri değiştirmesini veya sevk mektubunda gösterilen
alıcıdan başkasına teslim etmesini istemek suretiyle yüke tasarruf etmek
hakkına sahiptir.
2. Sevk mektubunun ikinci nüshası alıcıya
verildiği veya alıcı, madde 13 paragraf 1 de belirlendiği gibi
hakkını kullandığı zaman göndericinin tasarruf hakkı ortadan kalkar.
O andan itibaren taşımacı alıcının emirlerine uyacaktır.
3. Bununla beraber, gönderici tarafından sevk
mektubuna o yolda bir not yazılmış ise, sevk mektubunun düzenlenmesinden
sonra tasarruf hakkı alıcıya aittir.
4. Tasarruf hakkını kullandığı sırada alıcı yükün
diğer bir kişiye teslimini emretmiş ise, bu diğer kişi başka alıcılar
gösterme hakkına sahip değildir.
5. Tasarruf hakkını kullanma aşağıdaki koşullara
bağlıdır.
a) Gönderici veya bu maddenin 3 üncü paragrafında öngörülen
durumda bu hakkı
kullanmak isteyen alıcı, taşımacıya verilen yeni talimatın bulunduğu
sevk mektubunu sunmalı
ve bu talimatı yerine getirmenin gerektirdiği bütün masraf, zarar ve
ziyanı ödemelidir.
b) Bu talimatın yerine getirilmesi onların yerine getirecek
kişinin eline geçtiği anda
mümkün olmalı ve ne taşımacının normal işlerine engel olmalı, ne de
gönderilen diğer
yüklerin gönderici veya alıcılarına zarar vermelidir.
c) Bu talimat gönderilen yükün bölünmesine yol açmamalıdır.
6. Bu maddenin 5 (b) paragrafında öngörülen
hükümlerden dolayı taşımacı aldığı talimatı yerine getirmez ise bu
talimatı kendine veren kişiye derhal bilgi verecektir.
7. Bu maddede öngörülen koşullara göre verilen
talimatı taşımacı yerine getirmemiş
veyahut bunları sevk mektubunun birinci nüshasını istemeden yerine
getirmiş ise bu
olaydan oluşacak zarar ve ziyan için istekte bulunma hakkına sahip
kişiye karşı sorumlu olur.
MADDE 13
1. Yükün teslim için belirtilen yere
varışından sonra alıcı, makbuz karşılığında kendisine sevk mektubunun
ikinci nüshasını ve yükü teslim etmesini istemek hakkına sahiptir.
Yükün kaybolduğu saptanır veya 19 uncu madde de öngörülen zamanın
bitiminden sonra ulaşmaz ise taşıma sözleşmesinden doğan hakları,
alıcı kendi adına taşımacıya karşı kullanmak hakkına sahiptir.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafında kendisinde
sağlanan haklardan yararlanan alıcı, sevk mektubundan doğan ödemeleri
ödemekle yükümlüdür. Fakat bu konuda bir anlaşmazlık çıktığında
taşımacı, alıcı tarafından teminat gösterilmedikçe yükü teslim etmek
zorunda değildir.
MADDE 14
1. Yük teslim yerine varmadan önce mukaveleyi
sevk mektubunda öngörülen koşullara göre uygulamak herhangi bir nedenle
imkansız hale gelirse, taşımacı 12 nci madde gereğince, yüke
tasarruf etme hakkına sahip olan kişiden talimat isteyecektir.
2. Bununla beraber, koşullar yükün sevk
mektubunda öngörülenlerden farklı bir şekilde taşınmasına olanak
sağlıyor ise ve taşımacı 12 nci madde hükümleri gereğince yüke
tasarruf etme hakkına sahip kişiden uygun bir zaman içinde talimat
alamamış ise, yüke tasarruf etme hakkına sahip kişinin yararlarına en
uygun görülen önlemleri almakla yükümlüdür.
MADDE 15
1. Yükün teslim yerine varışından sonra
koşullar bunların teslimini engellediği hallerde taşımacı
göndericiden talimat isteyecektir. Eğer alıcı yükü kabul etmezse,
gönderici sevk mektubunun birinci nüshasını vermeden yük üzerinde
tasarruf etme hakkına sahiptir.
2. Alıcı yükü kabul etmemiş bile olsa, taşımacıya
göndericiden aksine talimat gelmedikçe, bunların teslimini isteyebilir.
3. Alıcı madde 12 paragraf 3 gereğince haklarını
kullanarak, yükün başka bir kişiye teslimine dair emir verdikten sonra,
bunların teslimini engelleyici koşullar ortaya çıktığında, alıcı
gönderici imiş ve diğer kişi alıcı imiş gibi bu maddenin 1 ve 2 inci
paragrafları uygulanır.
MADDE 16
1. Taşımacı talimat istemiyle yaptığı ödemelerle
bu talimatı yerine getirmenin gerektirdiği masrafları geri alma hakkına
sahiptir. Ancak, bu masrafları taşımacının kendi kusur ve ihmali
yüzünden yapılmamış olması gerekir.
2. Madde 14 paragraf 1 de ve madde 15 de öngörülen durumlarda
taşımacı yükü onları tasarruf etme hakkına sahip olan kişi hesabına
derhal boşaltabilir. Bunun üzerine taşıma işi sona ermiş sayılır. Ondan
sonra taşımacı malı bu hakka sahip kişi adına koruma altına alır.
Bununla beraber bunları üçüncü bir kişiye verebilir. Bu takdirde üçüncü
kişinin seçiminde tedbirli davranmak dışında hiçbir sorumluluğu kalmaz.
Sevk mektubuyla ilgili ödemelerin tahakkuku devam eder.
3. Mal çabuk bozulan cinsten ise, veya durumları
öyle gerektiriyor ise yahut da depolama ödemeleri malın degeri ile
uyumlu değilse taşımacı yüke tasarruf etme hakkına sahip kişiden
talimat beklemeden onları satabilir. Ayrıca makul bir süre bitiminde bu
malları tasarruf etme hakkına sahip kişiden üstesinden gelebileceği
aksine bir talimat almamış ise başka durumlarda da malın satışına
kalkışabilir.
4. Eğer mallar bu madde gereğince satılmış ise,
satıştan elde edilen para yüke ait ödemeler çıktıktan sonra, geriye
kalan kısmı bunları tasarruf etme hakkına sahip kişiye verilir. Şayet
bu ödemeler satıştan elde edilen paradan fazla ise, taşımacı aradaki
farkı tahsil etme hakkına sahiptir.
5. Satış halinde takip edilecek usul malların
satıldığı yerin kanun ve geleneklerine göre saptanır.
1. BÖLÜM
TAŞIMACININ SORUMLULUĞU
MADDE 17
1. Taşımacı, yükü teslim aldığı andan, teslim edinceye kadar,
bunların kısmen veya tamamen kaybından ve doğacak hasardan sorumludur.
2. Eğer kayıp, hasar veya gecikme istek sahibinin hatası veya
ihmalinden, taşımacının hatasından değil de, istek sahibinin verdiği
talimattan, yüke has bir kusurdan yahut da taşımacının önlenmesine
olanak bulunmayan durumlardan ileri gelmiş ise, taşımacı sorumlu
tutulamaz.
3. Taşımacı taşımayı yapmak için kullandığı kusurlu taşıtları,
bu taşıtı kiraladığı kişinin veya vekilinin yahut çalışanlarının hata ve
veya ihmallerinden dolayı sorumludur.
4. Madde 18 paragraf 2 ila 5`e uygun olmak üzere kayıp veya hasar
durumları aşağıda belirtilen koşullardan bir veya bir kaçının doğal
sonucu olan özel risklerden doğmuş ise, taşımacı sorumlu tutulamaz.
a) Kullanılmasında anlaşmaya varılmış ve sevk mektubunda
açıkça belirtilmiş olduğu üzere,
madeni levha ile kaplanmamış açık taşıtlar kullanılması,
b) Ambalajlanmadıkları veya kötü ambalajlandıkları zaman,
özellikleri gereği fire veren
veya hasara uğrayan malların ambalajlanmaması veya hatalı ambalajlanmış
olması,
c) Yükün gönderici, alıcı veya bunlar adına hareket eden
kişiler tarafından alınması,
taşınması, yüklenmesi, yığılması veya boşaltılması,
d) Özellikle kırılma, paslanma, çürüme, kuruma, normal fire yahut
da güve ve haşerattan
kısmen veya tamamen zarar görebilecek malların özelliği,
e) Sandık veya paketlerin üzerindeki marka veya numaraların
yetersiz veya hatalı oluşu,
f) Canlı hayvan nakli,
5. Kayıp, hasar ve gecikmeye neden olan
faktörlerden bazıları bakımından bu maddeye göre sorumlu olduğu
faktörlerin kayıp, hasar ve gecikmeye yaptıkları katkı oranında sorumlu
olacaktır.
MADDE 18
1. Kayıp hasar ve gecikmenin madde 17 paragraf 2
de öngörülen nedenlerden birinden doğduğunu kanıtlamak taşımacıya
aittir.
2. Taşımacı, durumun koşulları bakımından kayıp
veya hasarın Madde 17 paragraf 4 de öngörülen özel risklerin bir veya
daha fazlasına atfedilebildiğini belirlendiğinde, bunların bu
nedenlerden ileri geldiği kabul edilir. Hak iddia eden kimse, kayıp
veya zararın bu risklere kısmen veya tamamen bağlı olmadığını
kanıtlamak hakkına sahiptir.
3. Anormal bir noksanlık veya sandık yahut
paketlerde bir kaybolma olduğunda, kayıp veya hasarın Madde 17 paragraf
4 (a) da belirtilen durumlardan ileri geldiği varsayımına dayanan hüküm
uygulanmaz.
4. Eğer taşıma malın sıcağa, soğuğa, ısı derecesindeki
değişmelere ve rutubete karşı koruyacak şekilde donatılmış taşıtlarla
yapılıyorsa, taşımacı Madde 17 paragraf 4 (d) deki avantajdan
faydalanmayı talep edemez. Ancak, bu tür donanım seçilmesi ve
kullanılması ile ilgili olarak kendisine düşen önlemleri aldığını ve
verilen özel talimata uyduğunu kanıtlarsa böyle bir istemde bulunabilir.
5. Taşımacı kendisine düşen bütün önlemleri
aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu kanıtladıkça Madde 17
paragraf 4 (f) deki avantajdan yararlanmayı isteyemez.
MADDE 19
Yük kararlaştırılan zaman limiti içinde teslim edilmemiş
ise veya kararlaştırılmış zaman limiti olmadığı hallerde, taşımanın
normal süresi ve özellikle parçalı yüklerde tüm yükü bir araya getirmek
için gerekli zaman, gayretli bir taşımacıya gerekli zamanı geçiyor ise
teslimde gecikme var demektir.
MADDE 20
1. Kararlaştırılan zaman limitinin sonra ermesini
izleyen 30 gün içinde veya kararlaştırılan zaman limiti yoksa,
taşımacının yükü almasından sonra 60 gün içinde yükün teslim edilmemiş
olması, bunların kaybolduğuna kesin kanıt oluşturup ve bunun üzerine
hak sahibi yükü kaybolmuş varsayacaktır.
2. Kaybolan eşya karşılığında tazminatını
aldıktan sonra hak sahibi yazı ile başvurarak, tazminatın
ödenmesini takip eden yıl içinde mallar bulunduğu takdirde
kendisine bilgi verilmesini isteyebilir. Bu başvurunun alındığı
kendisine yazı ile bildirilir.
3. Hak sahibi, kendisine bilgi verilmesini
takiben 30 gün içinde, sevk mektubunda
gösterilen ücretleri ödemesi ve ayrıca tazminatı geri ödemesi
karşılığında malın kendisine teslim edilmesini isteyebilir. Fakat
madde 23 ve uygulanabildiği takdirde madde 26 da belirtilen
teslimattaki gecikmeler için tazminat isteme hakkı saklıdır.
4. Paragraf 3 de öngörülen 30 gün içinde 2inci
paragrafta belirtilen isteğin yapılmaması veya talimatın verilmemesi
halinde yahut da tazminatın ödenmesinden sonra mal bir yıldan fazla
zaman geçmeden bulunmadığı takdirde taşımacı bunları bulundukları ülke
yasalarına göre kullanır.
MADDE 21
Mal alıcıya taşıyıcı tarafından taşıma anlaşmasına göre,
"teslimdeki ödeme" tutarı tahsil edilmeksizin teslim edilmiş ise, bu
durumda taşıyıcı, göndericiye karşı, "teslimdeki ödeme" tutarını
aşamayacak miktarda ve alıcıya karşı dava açma hakkını kaybetmeksizin
tazminat ödemekle yükümlüdür.
MADDE 22
1. Gönderici taşımacıya yük verdiğinde, kendisine
tehlikenin gerçek özelliklerini bildirir ve gerekiyorsa alınacak
önlemleri belirtir. Eğer bu bilgiler sevk mektubuna yazılmamış ise, bu
yükü taşımanın oluşturduğu tehlikenin gerçek içeriğini taşımacının
bildiği başka yollarla kanıtlamak gönderici veya alıcıya düşer.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafında belirtilen durumlarda
taşımacının tehlikeli olduğunu bilmediği tehlikeli yük, taşımacı
tarafından herhangi bir yerde veya zamanda boşaltılabilir veya imha
edilebilir veya tazminat talep etmeksizin zararsız hale getirilebilir.
Bundan başka gönderici bu çeşit yükün taşınmak üzere tesliminden veya
taşımasından doğacak bütün zarar ve ziyandan sorumludur.
MADDE 23
1. Bu Sözleşmenin hükümleri gereğince bir
taşıyıcı, yükün kısmen veya tamamen kaybından dolayı tazminat ödemekle
sorumlu tutulduğundan, bu tazminat yükün taşınmak üzere kabul edildiği
yer ve zamandaki kıymetine göre hesaplanır.
2. Malın kıymeti, ticaret borsası fiyatına göre
saptanır. Eğer böyle bir fiyat yoksa, geçerli piyasa fiyatlarına göre
bir tespit yapılır. Eğer ne ticaret borsası fiyatı ne de geçerli piyasa
fiyatı mevcutsa tespit, aynı cins ve kalitedeki malların normal
kıymetine göre yapılır.
3. Tazminat, noksan olan brüt agirlığın beher
kilogramı için 25 frangı geçemez. Frank bir gramın 10/31`i ağırlığında
safiyeti binde 900 olan altın franktır.
4. Yükün taşınması dolayısıyla ödenen taşıma
ücreti, gümrük resimleri ve diğer ödemelerde, malın tamamen
kaybedilmesi halinde tamamen ödenir. Kısmen kaybolma halinde ise
karşılaşılan zarar oranında ödeme yapılır. Bunlar dışında başka
tazminat ödenmez.
5. Gecikme halinde, hak sahibi zarar ve ziyanın
bundan ileri geldiğini kanıtlarsa, taşımacı bu zarar ve ziyan için
taşıma ücretini geçmemek üzere tazminat öder.
6. Madde 24 ve 26 gereğince malın digeri veya
teslimde özel faiz beyan edilmiş ise daha yüksek tazminat istenebilir.
Gökbora Notu - İşbu 23.3 madde, 5 Temmuz 1978 tarihli
protokolle aşağdaki şekilde değiştirilmiştir. Protokolün tam metni
ektedir.
Sözleşmenin 23.maddesi aşağdaki şekilde tadil edilmiştir.
1. 3.paragraf aşağdaki metinle değiştirilmiştir.
.3.Bununla beraber, tazminat, eksik brüt ağrlğn
kilogram başna 8.33 hesap birimini aşmayacaktr.
MADDE 24
Gönderici anlaşmaya varılacak belirli bir ücret
karşılığında, sevk mektubunda madde 23. paragraf 3 te belirtilen sınırı
geçen bir değer beyan edebilir. Bu takdirde, beyan edilen değer bu
sınırın yerine geçer.
MADDE 25
1. Hasar durumunda taşımacı, yükün madde 23
paragraf, 1, 2 ve 4 gereğince belirlenen degerine göre hesaplanmış
kıymetten düşme karşılığı olan bedeli öder.
2. Ancak tazminat şu miktarları aşamaz:
a) Eğer gönderilen malın tamamı hasara uğramış ise, tamamı
kaybolduğundan ödenmesi
gereken miktar,
b) Eğer gönderilen yükün bir kısmı hasara uğramış ise, eksilen
kısmı için ödenmesi gereken
miktar.
MADDE 26
1. Kaybolma, hasar veya kararlaştırılan zaman
limitinin aşılması halinde gönderici, belirlenecek bu ücret ödenmesi
karşılığında, teslim süresi için ödenecek özel faizin miktarını tayin
eder ve bunu sevk mektubuna yazar.
2. Teslim süresi için özel bir faiz ödeneceği
beyan edilmiş ise, 23, 24 ve 25. maddelerde öngörülen tazminattan
ayrı olarak, kanıtlanan fazla zarar ve hasar için beyan edilen
miktara kadar tazminat istenebilir.
MADDE 27
1. Hak sahibi ödenecek tazminat için faiz
isteyebilir. Yılda % 5 üzerinden hesap edilecek bu faiz, ödeme
isteğinin yazılı olarak, taşımacıya gönderildiği tarihten başlar. Böyle
bir istekte bulunulmamış ise, tahakkuk dava açıldığı tarihten itibaren
yapılır.
2. Tazminatın hesaplanmasında asıl olan unsurlar
ödemenin istendiği ülke ve parası ile ifade edilmediği zaman, söz
konusu tazminatın o ülke parasına çevrilmesi, ödemenin yapılacağı gün
ve yerde uygulanan kura göre saptanır.
MADDE 28
1. Ilgili yasaya göre, bu Sözleşmeye göre
yapılan taşımadan oluşan zarar, hasar veya gecikme, mukavele dışı bir
isteme yol açtığı hallerde taşımacı, sorumluluğunu kaldıran veya
ödeyeceği tazminatı tespit eden yahut da sınırlayan bu Sözleşme
hükümlerinden yararlanabilir.
2. Madde 23`de belirtilen koşullara göre
taşımacının sorumlu olduğu kişilerden birinin zarar, hasar veya
gecikmeden dolayı, mukavele dışı sorumluluğu söz konusu olduğu
hallerde, bu kişi taşımacının sorumluluğunu kaldıran veya ödeyeceği
tazminatı tespit eden yahut sınırlayan Sözleşme hükümlerinden
yararlanabilir.
MADDE 29
1. Hasar, taşımacının kendi kötü hareketinden
veya davaya bakan mahkemenin kararı ile isteyerek kötü harekete eşdeğer
sayılan kusurundan ileri gelmiş ise taşımacı, sorumluluğunu kaldıran
veya sınırlayan yahut da kanıt yükünü karşı tarafa yükleyen bu
maddenin hükümlerinden yararlanamaz.
2. Bilerek kötü hareket veya kusur taşımacının
vekil veya çalışanları tarafından görevleri sırasında işlenmiş ise, aynı
hüküm uygulanır. Bundan başka, böyle bir durumda adı geçen vekiller,
çalışanlar ve diğer kişiler kişisel sorumlulukları yönünden 1 inci
paragrafta belirtilen bu bölüm hükümlerinden yararlanamazlar.
1.BÖLÜM
İSTEM VE DAVALAR
MADDE 30
1. Alıcı, taşımacı ile beraber durumlarını
kontrol etmeden, veya ziyan ve hasarın açıkça görüldüğü hallerde
teslim anında veya açıkça görülmediği hallerde teslimden yedi gün
içinde (pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine
bildirmeden malı tesellüm ederse, bu husus onun yükü sevk mektubunda
belirtildiği şekilde alındığına kanıt oluşturur. Açıkça gözükmeyen
ziyan veya hasarlarda bildirme yazılı olarak yapılacaktır.
2. Mal alıcı ve taşımacı tarafından kontrol
edildikten sonra, bu kontrolün sonucuna uymayan kanıtlar ancak açıkça
görülmeyen ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Ancak bunun için
alıcının kontrolden sonra yedi gün içinde (pazar ve resmi tatil dışında)
durumu yazılı olarak taşımacıya bildirmesi gereklidir.
3. Yük alıcının kullanımına verildiği tarihten
sonraki 21 gün içinde durum yazılı olarak taşımacıya bildirilmemiş
ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez.
4. Bu maddedeki zaman limitlerini hesap ederken
duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi, veya yükün alıcıya verildiği
tarih sayılmayacaktır.
5. Gerekli tetkik ve kontrolleri yapmak için
taşımacı ve alıcı birbirlerine makul her
kolaylığı göstereceklerdir.
MADDE 31
1. Bu Sözleşmeye göre yapılan taşımalardan
ortaya çıkan davalarda davacı taraflar
arasında anlaşma ile belirlenmiş, Akit Taraf mahkemelerinde dava
açılabilir. Ayrıca şu ülke mahkemelerinde de dava açılabilir.
a) Davalının mutaden ikamet ettiği veya taşıma mukavelesinin
akdedildiği esas iş yerinin,
veya şubesinin veyahut da acentasının bulunduğu yerlerde,
b) Taşımacının yükü aldığı veya teslim yeri olarak gösterilen
yerlerde, ve başka mahkemelerde
dava açılamaz.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafı ile ilgili
olarak bir dava yine aynı paragrafa göre yetkili olan bir mahkemede
görülmekte ise veya böyle bir mahkeme tarafından bir taleple ilgili
olarak karar verilmiş ise, aynı nedenlerle aynı taraflar arasında yeni
bir dava açılamaz. Ancak ilk davanın açıldığı ülkede yerine
getirilmiyor ise, bu hüküm uygulanmaz.
3. Bir akit ülkedeki bir mahkemenin 1 inci
paragrafta sözü geçen bir dava ile ilgili olarak verdiği karar, o
ülkede yerine getirilebiliyor ise ilgili ülkedeki formaliteler
tamamlanır tamamlanmaz, diğer akit ülkelerin her birinde de yerine
getirilebilir olacaktır. Bu formaliteler davanın yeniden görülmesine
olanak sağlamaz.
4. Bu maddenin 3 üncü paragrafındaki hükümler
mütenakız kararlara gıyaben verilen kararlara ve mahkeme emriyle
yapılan ödemelere uygulanır. Fakat ara kararlarına veya istemi
tamamen veya kısmen reddedilen davacıya ödemelere ilaveten yüklenen
tazminatlara uygulanmaz.
5. Bu Sözleşme gereğince taşımalardan doğan davalarda, Akit
Ülkelerde oturan veya işyerleri bu ülkelerde olan Akit Ülke
vatandaşlarından giderlere karşılık teminat istenemez.
MADDE 32
1. Bu Sözleşme gereğince yapılan taşımalardan
doğacak davaların bir yıl içinde açılması gerekir. Ancak, bilerek kötü
hareket veya mahkeme tarafından bilerek kötü hareket olarak kabul edilen
kusurlarda, bu süre üç yıldır ve şu tarihlerde başlar:
a) Teslimde kısmi kayıp, hasar veya gecikmelerde, teslim
tarihinden itibaren,
b) Tam kayıplarda, kararlaştırılan zaman limiti bitiminden
30 gün sonra kararlaştırılmış
zaman limiti yoksa, yükün taşıyıcı tarafından teslim alınmasından
sonraki 60 ıncı günde,
c) Bütün diğer durumlarda, taşıma mukavelesinin akdedildiği
tarihten sonraki üç aylık
dönemin sonunda. Limit döneminin işlemeye başladığı gün bu döneme dahil
edilmeyecektir.
2. Yazılı bir istem, taşımacı bunu yazılı bildiri
ile geri çevirip, ona ilişkin belgeleri de iade edinceye kadar zaman
limitini erteler. Talebin bir kısmı kabul edildiği takdirde zaman
süresi anlaşmazlık konusu olan istek için tekrar devam etmeye başlar.
Istemin alındığını, cevap verildiğini ve belgelerin gönderildiğini
kanıtlamak, bu durumlara güvenen tarafa aittir. Aynı gayeyle yapılan
başka istemler için zaman süresi ertelenemez.
3. Yukarıdaki 2 nci paragraf hükümlerine bağlı
olarak, zaman limitinin uzatılması, davaya bakan mahkemenin kararlarına
göre düzenlenir. Bu karar aynı zamanda yeniden dava açma haklarını da
düzenler.
4. Zaman aşımı ile düşen dava açma hakkı, karşıt
istek veya vereceğini alacağına sayışma yoluyla kullanılmaz.
MADDE 33
Taşıma mukavelesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir
madde içerebilir. Ancak bu karar hakimler heyetinin bu Sözleşmeyi
uygulamasını içermelidir.
1. BÖLÜM
TAŞIMACILAR TARAFINDAN ORTAKLAŞA YAPILAN TAŞIMALARLA
İLGİLİ HÜKÜMLER
MADDE 34
Tek bir mukaveleyle düzenlenen taşıma, karayolu
taşımacıları tarafından ortaklaşa yapıldığında, tüm taşımanın
yapılmasından her biri sorumludur. İkinci taşımacı ile onu takip eden
taşımacılar, malları ve sevk mektubunu kabul etmiş olmaları dolayısıyla
ve sevk mektubundaki koşullar altında anlaşmaya katılmış olurlar.
MADDE 35
1. Yükü bir önceki taşımacıdan kabul eden
taşımacı, kendisine imzalı ve tarihli bir makbuz verir. Ismini ve
adresini sevk mektubunun ikinci nüshasına yazar. Gerekirse sevk mektubu
ve makbuzu madde 8 paragraf 2'de anılan çekinceyi de yazar.
2. Ortaklaşa taşımacılar arasındaki ilişkilere
madde 9 hükümleri uygulanır.
MADDE 36
Aynı taşıma mukavelesine dayalı istekle ilgili olarak
açılan bir davada ileri sürülen karşıt bir istek veya vereceğini
alacağına sayışma halleri dışında kayıp, hasar veya gecikme
sorumluluğu ile ilgili davalar ancak birinci taşımacının, sonuncu
taşımacının veya kayıp, hasar veya gecikmenin oluştuğu sırada taşıma
işini yapmakta olan taşımacının aleyhine açılabilir. Bu taşımacılardan
birkaçı aleyhine aynı zamanda dava açılması mümkündür.
MADDE 37
Bu Sözleşme hükümleri gereğince tazminat ödemiş
taşımacı, bu tazminat üzerinden ödediği faiz ve yaptığı sarflarla
birlikte tazminatı, taşımaya katılmış olanlardan şu koşullara göre geri
almak hakkına sahiptir.
a) Ziyan ve hasardan sorumlu olan taşımacı ister kendisi ister
başka bir taşımacı tarafından ödensin,
tazminatı tek başına yüklenmek zorundadır.
b) Ziyan veya hasar iki veya daha çok taşımacının fiilinden ileri
geldiği zaman bunlardan her biri
sorumluluktaki hissesi oranında bir meblağı ödeyecek, taşıma ücreti
oranında sorumlu olacaktır.
c) Ziyan ve hasar için sorumluluğun hangi taşımacıya
yükleneceği belirlenemez ise, tazminat
tutarı b) fıkrasında öngörüldüğü üzere bütün taşımacılar arasında
paylaştırılacaktır.
MADDE 38
Taşımacılardan biri borçlarını ödeyemeyecek durumda
ise, ödenmesi gereken tazminat payı taşıma karşılığında alacakları
ücretler oranında diğer taşımacılar arasında bölüştürülecektir.
MADDE 39
1. Dava ile ilgili tebliğat yapıldıktan ve
kendisine savunma hakkı verildikten sonra, tazminatın miktarı mahkeme
kararı ile saptanmış ise 37 ve 38 inci maddeler gereğince bir istem
karşısında kalan taşımacı, bu istemi yapan taşımacının yaptığı ödemenin
yerinde olup olmadığını tartışma konusu yapamaz.
2. Parasını geri alma hakkını mahkeme yoluyla
elde etmek isteyen taşımacı, ilgili taşımacıların birinin ikamet ettiği
esas işyerinin veya şubesinin veyahut da acentesinin bulunduğu ülkenin
yetkili mahkemesine başvurabilir. İlgili bütün taşımacılar aynı davada
davalı olarak gösterilebilir.
3. 37 ve 38.maddelerde öngörülen davalarla ilgili
olarak verilecek kararlarda madde 31 paragraf 3 ve 4 hükümleri
uygulanır.
4. Taşımacılar arasındaki davalarda madde 32
hükümleri uygulanır. Bununla beraber, zaman aşımı ya bu anlaşma
gereğince ödenmesi gereken tazminatın miktarını tayin eden son mahkeme
kararı tarihinden yahut da böyle bir karar yoksa, ödeme tarihinden
itibaren başlar.
MADDE 40
Taşımacılar 37 ve 38. maddelerde yazılanlar dışında
kendi aralarında bağıtlayıcı hükümler üzerine anlaşmakta serbesttirler.
1. BÖLÜM
SÖZLEŞMEYE AYKIRI KOŞULLARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
MADDE 41
1. Madde 40 hükümleri saklı kalmak koşuluyla bu Sözleşmenin
hükümlerini doğrudan doğruya veya dolayısıyla ihlal eden her türlü
koşul hükümsüzdür. Böyle bir koşulun hükümsüzlüğü, mukavelenin diğer
hükümlerinin hükümsüzlügünü gerektirmez.
2. Özellikle, taşımacının lehinde sigorta tazminatı veya diğer
herhangi benzer madde veya kanıtlama zorunluluğunu değiştiren herhangi
bir madde geçersiz ve hükümsüzdür.
1. BÖLÜM
SON HÜKÜMLER
MADDE 42
1. Bu Sözleşme Avrupa Ekonomik Komisyonuna üye
ülkelerin imzalarına veya katılmalarına açıktır. Ayrıca Komisyonun
yetkilerini belirten belgenin 8. paragrafı gözlemci sıfatıyla Komisyona
kabul edilenler de Sözleşmeyi imzalayabilirler.
2. Komisyonun yetkilerini belirten belgenin 11.
paragrafı gereğince Avrupa Ekonomik Komisyonunun bazı çalışmalarına
katılan ülkeler de bu Sözleşme yürürlüğe girdikten sonra katılmak
suretiyle Akit Taraf olabilirler.
3. Anlaşma 31 Ağustos 1956 tarihine kadar
imzaya açık bulundurulacaktır. O tarihten sonra katılmaya açık
olacaktır.
4. Bu Sözleşme onaylanacaktır.
5. Onay veya katılma, Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine bir belge tevdii suretiyle yapılır.
MADDE 43
1. Madde 42 paragraf 1'de belirtilen ülkelerden
beşi onay veya katılma belgelerini tevdii ettikten 90 gün sonra bu
Sözleşme yürürlüğe girecektir.
2. Beş ülke onay veya katılma belgelerini
sunduktan sonra onu onaylayan veya katılan her ülke için Sözleşme,
onay veya katılma belgesini sunduktan 90 gün sonra yürürlüğe
girecektir.
MADDE 44
1. Her ülke, Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine haber vermek suretiyle bu Sözleşmeden çekilebilir.
2. Çekilme, Genel Sekreter bunu bildiren yazıyı
aldıktan 12 ay sonra hüküm ifade eder.
MADDE 45
Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra,
çekilmeler sonucu Akit Tarafların sayısı beşten aşağı düşer ise,
çekilmelerin hüküm ifade ettiği tarihten itibaren Sözleşme yürürlükten
kalkar.
MADDE 46
1. Her ülke onay veya katılma belgesini tevdii
ettiği sırada veya sonra bu Sözleşmenin uluslararası ilişkilerinden
sorulu olduğu bütün ülkeleri kapsadığını Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine bildirebilir. Bu bildirim Genel Sekreter tarafından
alındıktan sonra 90. günden itibaren Sözleşme bildirimde yazılı ülkeleri
kapsayacaktır. Eğer Sözleşme o tarihte yürürlüğe girmemiş ise yürürlüğe
girdiği tarihte kapsayacaktır.
2. Yukarıdaki paragraf gereğince uluslararası
ilişkilerinden sorumlu olduğu ülkeye bu Sözleşmenin teşmili hususunda
beyanda bulunmuş ülkeler 44. madde hükümlerine göre bu ülke için
Sözleşmenin sona erdiğini ayrı olarak bildirebilirler.
MADDE 47
Bu Sözleşmenin tefsir ve uygulaması ile ilgili olarak
iki veya daha fazla Akit Taraf arasında çıkacak ihtilaflar, müzakere
veya başka bir yolla halledilmediği takdirde, ilgili Akit
Taraflardan birinin istemi üzerine Uluslararası Adalet Divanına havale
olunabilir.
MADDE 48
1. Bu Sözleşmeyi imzaladığı, onayladığı veya ona
katıldığı sırada her Akit Taraf, kendisini Sözleşmenin 47. maddesiyle
bağlı saymadığını bildirebilir. Böyle bir rezerv koymuş Akit Tarafa
karşı, diğer Akit Taraflar da 47. madde ile bağlı değildirler.
2. 1. paragrafta öngörüldüğü şekilde rezerv
koymuş olan Akit Taraflar Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bilgi
vermek suretiyle bu rezervi kaldırabilirler.
3. Bu Sözleşmeye başka bir rezerv konulmasına
izin verilmez.
MADDE 49
1. Bu Sözleşme üç yıl yürürlükte kaldıktan sonra
Akit Taraflar Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine başvurarak,
Sözleşmenin gözden geçirilmesi için konferans toplanmasını
isteyebilirler. Genel Sekreter bu istemi Akit Taraflara tebliğ eder ve
bu tebligat tarihinden sonra dört ay içinde Akit Taraflardan en az
dörtte uygun görüşlerini bildirdikleri takdirde Genel Sekreter
tarafından bir gözden geçirme konferansı toplanır.
2. Yukarıdaki paragraf gereğince bir konferans
akdedildiği takdirde, Genel Sekreter bütün Akit Taraflara bir tebligat
göndererek konferansta görüşülmesi istenilen konuları, üç ay içinde
bildirmelerini ister. Genel Sekreter teklif metinleri ile konferansın
geçici gündemini konferans tarihinden en az üç ay önce Akit Taraflara
gönderir.
3. Bu maddeye göre toplanan konferansa Genel
Sekreter 42. madde 1. paragrafında belirtilen ve
42. madde 2. paragraf gereğince Akit Taraf durumuna girmiş olan bütün
ülkeleri davet eder.
MADDE 50
49. maddede öngörülen bildirilere ek olarak Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri, Madde 42. paragraf 1'de belirtilen ülkelere
ve madde 42. paragraf 2. gereğince Akit taraf durumuna girmiş olanlara
aşağıdaki konularda bilgi verir.
a) 42. madde gereğince onay veya katılmalar,
b) 43. madde gereğince bu Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihleri,
c) 44. madde gereğince Sözleşmeden çekilenler,
d) 45. madde gereğince bu Sözleşmenin sona erdirilmesi,
e) 46. madde gereğince alınan ihbarlar,
f) Madde 48 paragraf 1 ve 2 gereğince alınan ihbar ve
bildirimler.
MADDE 51
31 Ağustos 1956.dan sonra anlaşmanın aslı Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine sunulacak ve o da bunun tasdikli
suretlerini madde 42, 1 ve 2.paragraflarda belirtilen ülkelere
iletecektir. Gerektiği şekilde ona yetkili kılınmış aşağıda imzası
bulunanlar, bu Sözleşmeyi imzalamıştır. Bugün, Bindokuzyüzellialtı
yılının Mayıs ayının Ondokuzuncu günü, Cenevre.de, İngilizce ve
Fransızca dillerinde tek bir nüsha olarak ve her metin eşit derecede
geçerli olmak üzere düzenlenmiştir.
İMZA PROTOKOLÜ
Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için
Mukavele Sözleşmesini imzalama yöntemi hususunda, gerektiği biçimde
yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar, aşağıdaki ifade ve
açıklamalar konusunda anlaşmışlardır.
1. Bu Sözleşme Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik
Krallığı ve İrlanda Cumhuriyeti arasındaki trafiğe uygulanmayacaktır.
2. Ad Madde 1, Paragraf 4
Aşağıda imzası bulunanlar, mobilya taşıması ve kombine taşımacılık için
mukaveleler düzenleyen mukaveleler görüşmeyi taahhüt eder. Gerektiği
şekilde ona yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar,bu Protokolü
imzalamıştır.Bugün, Bindokuzyüzellialtı yılının Ondokuzuncu günü,
Cenevre'de, İngilizce ve Fransızca dillerinde tek bir nüsha olarak ve
her metin eşit derecede geçerli olmak üzere düzenlenmiştir |